เคยสงสัยกันไหมว่า ทำไมหนึ่งปีถึงต้องมี 365 วัน? ทำไมไม่ใช่ 400 วัน หรือ 100 วันไปเลย? คำถามนี้ดูเหมือนจะเป็นคำถามง่ายๆ ที่ใครๆ ก็ตอบได้ แต่น้อยคนนักที่จะรู้ถึงที่มาที่ไปอย่างแท้จริง เบื้องหลังของตัวเลข 365 นี้ ซ่อนความลับและเรื่องราวทางดาราศาสตร์ที่น่าสนใจมากมาย
การเดินทางของโลก รอบดวงอาทิตย์
ความจริงแล้ว หนึ่งปีบนโลกของเราไม่ได้มี 365 วันเป๊ะๆ แต่มี 365.2422 วัน ตัวเลขที่เป็นทศนิยมนี้เกิดจากการที่โลกใช้เวลาโคจรรอบดวงอาทิตย์ หนึ่งรอบ ไม่ได้ลงตัวที่จำนวนวันแบบพอดิบพอดี โดยโลกจะใช้เวลาประมาณ 365 วัน 5 ชั่วโมง 48 นาที และ 46 วินาที ในการเดินทางครบหนึ่งรอบวงโคจร
นักดาราศาสตร์เรียกช่วงเวลาที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์หนึ่งรอบนี้ว่า “ปีสุริยคติ” (Tropical year) ซึ่งเป็นปีที่อ้างอิงตามฤดูกาล และเป็นปีที่เรานิยมใช้กันในปฏิทินปัจจุบัน
ปีอธิกสุรทิน กับ การปรับสมดุลของเวลา
แล้วเศษของวันอีกเกือบ 1 ใน 4 วันที่หายไปล่ะ? เราจัดการกับมันอย่างไร? เพื่อป้องกันไม่ให้ฤดูกาลบนโลกของเราเลื่อนไปทีละน้อยทุกปี มนุษย์จึงคิดค้น “ปีอธิกสุรทิน” (Leap year) ขึ้นมา โดยปีอธิกสุรทินจะวนกลับมาทุกๆ 4 ปี และจะมี 366 วัน โดยเพิ่มวันพิเศษเข้าไปในเดือนกุมภาพันธ์ นั่นคือวันที่ 29 กุมภาพันธ์
การเพิ่มวันพิเศษเข้าไปในปีอธิกสุรทินนี้เอง ที่ช่วยปรับสมดุลของเวลา และทำให้ปฏิทินของเราสอดคล้องกับการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์
ปฏิทินจูเลียน ปฏิทินเกรกอเรียน และวิวัฒนาการของการนับวันเวลา
ย้อนกลับไปในอดีต ชาวอียิปต์โบราณเป็นชนชาติแรกๆ ที่เริ่มใช้ปฏิทินที่มี 365 วัน ต่อมาในยุคโรมัน จูเลียส ซีซาร์ (Julius Caesar) ได้นำระบบปฏิทินแบบอียิปต์มาปรับปรุง โดยกำหนดให้ปีหนึ่งมี 365 วัน และเพิ่มวันพิเศษเข้าไปในเดือนกุมภาพันธ์ทุกๆ 4 ปี ระบบปฏิทินนี้ถูกเรียกว่า “ปฏิทินจูเลียน” (Julian calendar)
อย่างไรก็ตาม ปฏิทินจูเลียนยังคงมีความคลาดเคลื่อนอยู่เล็กน้อย โดยเฉลี่ยแล้ว ปีจูเลียนจะยาวกว่าปีสุริยคติ ประมาณ 11 นาที 14 วินาที ความคลาดเคลื่อนเพียงเล็กน้อยนี้ อาจดูเหมือนไม่ส่งผลกระทบมากนักในช่วงเวลาสั้นๆ แต่เมื่อเวลาผ่านไปหลายร้อยปี ความคลาดเคลื่อนนี้ก็เริ่มสะสมมากขึ้นเรื่อยๆ
จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1582 สมเด็จพระสันตะปาปาเกรกอรีที่ 13 ทรงเล็งเห็นถึงความคลาดเคลื่อนของปฏิทินจูเลียน จึงมีพระบัญชาให้แก้ไขระบบปฏิทินเสียใหม่ โดยกำหนดให้ปีที่หารด้วย 100 ลงตัว แต่หารด้วย 400 ไม่ลงตัว จะไม่ถูกนับเป็นปีอธิกสุรทิน ระบบปฏิทินที่ได้รับการแก้ไขใหม่นี้ ถูกเรียกว่า “ปฏิทินเกรกอเรียน” (Gregorian calendar) ซึ่งเป็นปฏิทินที่เราใช้กันอยู่ทั่วโลกในปัจจุบัน
Fun Fact!
รู้หรือไม่ว่า... คนที่เกิดวันที่ 29 กุมภาพันธ์ จะถูกเรียกว่า “Leap year baby” หรือ “Leapling” และวันเกิดครบรอบ 1 ปี ของพวกเขา จะถูกเลื่อนไปฉลองกันในวันที่ 1 มีนาคม หรือ 28 กุมภาพันธ์ แทน
ตารางด้านล่าง แสดงให้เห็นถึงความแตกต่างของปีอธิกสุรทิน ในปฏิทินจูเลียน และปฏิทินเกรกอเรียน
| ปี | ปฏิทินจูเลียน | ปฏิทินเกรกอเรียน |
|---|---|---|
| 1600 | ปีอธิกสุรทิน | ปีอธิกสุรทิน |
| 1700 | ปีอธิกสุรทิน | ปีปกติ |
| 1800 | ปีอธิกสุรทิน | ปีปกติ |
| 1900 | ปีอธิกสุรทิน | ปีปกติ |
| 2000 | ปีอธิกสุรทิน | ปีอธิกสุรทิน |
จะเห็นได้ว่า การกำหนดหนึ่งปีให้มี 365 วัน และมีปีอธิกสุรทินทุกๆ 4 ปี เป็นผลมาจากความพยายามของมนุษย์ในการปรับระบบเวลาให้สอดคล้องกับธรรมชาติ ซึ่งเป็นเรื่องราวทางดาราศาสตร์และประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจไม่น้อยเลยทีเดียว
#ดาราศาสตร์ #ปีอธิกสุรทิน #ปฏิทิน #โลก
บทความ
