ระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด (Innate Immune System) ถือเป็นด่านแรกของร่างกายในการต่อสู้กับเชื้อโรคต่างๆ รวมถึงไวรัส HIV-1 ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง (AIDS) ระบบนี้จะอาศัยกลไกการรับรู้รูปแบบโมเลกุลที่เกี่ยวข้องกับเชื้อโรค (Pathogen-Associated Molecular Patterns หรือ PAMPs) โดยอาศัยโปรตีนรับรู้รูปแบบ (Pattern Recognition Receptors หรือ PRRs) หนึ่งใน PRRs ที่สำคัญคือ IFIH1 หรือที่รู้จักกันในชื่อ MDA5 ซึ่งทำหน้าที่ตรวจจับ RNA สายคู่ที่อยู่ในไซโตพลาสซึม ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของไวรัสหลายชนิด
ไวรัส HIV-1 เป็นไวรัส RNA ที่มีวงจรชีวิตที่ซับซ้อน เมื่อ HIV-1 เข้าสู่เซลล์ของร่างกายแล้ว RNA ของมันจะถูกแปลงกลับเป็น DNA และแทรกเข้าไปใน DNA ของเซลล์เจ้าบ้าน ในระหว่างกระบวนการนี้จะมีการสร้าง RNA สายยาวที่ยังไม่ได้ผ่านกระบวนการตัดต่อ (Unspliced RNA) ซึ่ง RNA สายยาวนี้จะมีส่วนของอินตรอน (Intron) อยู่ด้วย โดยปกติแล้ว RNA ที่มีอินตรอนจะพบได้ในนิวเคลียสของเซลล์เท่านั้น แต่ RNA ที่มีอินตรอนจาก HIV-1 นี้จะถูกส่งออกมาในไซโตพลาสซึมด้วย ทำให้กลายเป็นเป้าหมายของ MDA5
งานวิจัยพบว่า MDA5 มีบทบาทสำคัญในการตรวจจับ RNA ที่มีอินตรอนจากไวรัส HIV-1 โดยเมื่อ MDA5 จับกับ RNA เหล่านี้ได้ จะกระตุ้นให้เกิดการส่งสัญญาณภายในเซลล์ นำไปสู่การสร้างและหลั่งสารอินเตอร์เฟอรอนชนิดที่ 1 (Type I Interferons) ซึ่งเป็นไซโตไคน์ที่มีฤทธิ์ต้านไวรัส อินเตอร์เฟอรอนจะไปกระตุ้นเซลล์ข้างเคียงให้เตรียมพร้อมรับการติดเชื้อ และยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัส
อย่างไรก็ตาม ไวรัส HIV-1 ก็มีกลไกในการหลบเลี่ยงระบบภูมิคุ้มกันเช่นกัน ตัวอย่างเช่น โปรตีน Tat ของ HIV-1 สามารถยับยั้งการทำงานของ MDA5 ได้ ดังนั้น การศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับกลไกการทำงานของ MDA5 และกลไกการหลบเลี่ยงระบบภูมิคุ้มกันของ HIV-1 จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนายาและวัคซีนเพื่อรักษาและป้องกันการติดเชื้อ HIV-1 ในอนาคต
ข้อมูลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง:
- Manel, N., Hogstad, B., Wang, Y., Levy, DE., Unutmaz, D., & Littman, DR. (2010). A cryptic sensor for HIV-1 activates antiviral innate immunity in dendritic cells. Nature, 467(7312), 214-218.
#ภูมิคุ้มกัน #HIV #ไวรัส #RNA #MDA5
บทความ
