ยามค่ำคืนที่ฟ้าใสกระจ่าง หากเรามองขึ้นไปบนท้องฟ้า สิ่งหนึ่งที่เราจะสังเกตเห็นได้ง่ายคือดวงดาวน้อยใหญ่ที่ส่องแสงระยิบระยับ แต่จะมีดาวดวงหนึ่งที่สว่างโดดเด่นกว่าใคร นั่นคือ "ดาวซิริอุส" (Sirius) หรือที่คนไทยรู้จักกันในนาม "ดาวโจร" ดาวดวงนี้มีความสำคัญต่อมนุษย์มาเป็นเวลานาน ทั้งในแง่ของการนำทาง การกำหนดปฏิทิน และยังปรากฏอยู่ในตำนานและความเชื่อของหลายชนชาติทั่วโลกอีกด้วย
ดาวซิริอุส: ข้อมูลเบื้องต้น
ดาวซิริอุส เป็นดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้ระบบสุริยะของเรามากที่สุดเป็นอันดับที่ 5 โดยอยู่ห่างออกไปเพียง 8.6 ปีแสงเท่านั้น (1 ปีแสง เท่ากับระยะทางที่แสงเดินทางในเวลา 1 ปี) ชื่อ "ซิริอุส" นั้นมีที่มาจากภาษากรีก แปลว่า "ส่องแสง" หรือ "ร้อนแรง" ซึ่งบ่งบอกถึงความสว่างไสวของมันได้เป็นอย่างดี ด้วยค่าความสว่างปรากฏ -1.46 ทำให้ดาวซิริอุสสว่างกว่าดวงอาทิตย์ของเราถึง 25 เท่า และสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าจากทุกทวีปทั่วโลก ยกเว้นบริเวณขั้วโลกเหนือ
ดาวคู่ที่น่าสนใจ
ความจริงแล้ว ดาวซิริอุสไม่ได้อยู่โดดเดี่ยว แต่เป็นระบบดาวคู่ ประกอบด้วยดาวฤกษ์ 2 ดวง คือ ดาวซิริอุส เอ (Sirius A) และดาวซิริอุส บี (Sirius B) โดยดาวซิริอุส เอ เป็นดาวฤกษ์สีขาวขนาดใหญ่กว่าดวงอาทิตย์ของเราประมาณ 2 เท่า ส่วนดาวซิริอุส บี เป็นดาวแคระขาวที่มีขนาดเล็กกว่าโลกของเราเสียอีก
ดาวซิริอุสในตำนานและวัฒนธรรม
ด้วยความโดดเด่นของดาวซิริอุส จึงไม่น่าแปลกใจที่มันปรากฏอยู่ในตำนานและความเชื่อของชนชาติต่างๆ ทั่วโลก ยกตัวอย่างเช่น
- ชาวอียิปต์โบราณ เชื่อว่าดาวซิริอุสคือเทพีไอซิส (Isis) และใช้การปรากฏของดาวดวงนี้ในการทำนายฤดูน้ำหลากของแม่น้ำไนล์
- ชาวกรีกโบราณ เชื่อว่าดาวซิริอุสคือสุนัขของนายพรานโอไรออน (Orion) และเป็นที่มาของชื่อกลุ่มดาวสุนัขใหญ่ (Canis Major)
- ในบางวัฒนธรรมของชนเผ่าพื้นเมืองในอเมริกาเหนือ เชื่อว่าดาวซิริอุสคือ "ดาวหมาป่า" และใช้ในการกำหนดช่วงเวลาของปี
ความสำคัญของดาวซิริอุสในปัจจุบัน
แม้ในปัจจุบัน ดาวซิริอุสยังคงมีความสำคัญต่อมนุษย์ในหลายด้าน เช่น
- การนำทาง: ดาวซิริอุสเป็นหนึ่งในดาวฤกษ์ที่นักเดินเรือใช้ในการกำหนดทิศทางมาตั้งแต่อดีต
- การศึกษาทางดาราศาสตร์: ด้วยความใกล้โลก ทำให้นักดาราศาสตร์สามารถศึกษาดาวซิริอุสได้อย่างละเอียด ซึ่งช่วยให้เราเข้าใจวิวัฒนาการของดาวฤกษ์มากยิ่งขึ้น
- แรงบันดาลใจ: ความสวยงามและความลึกลับของดาวซิริอุสยังคงเป็นแรงบันดาลใจให้กับศิลปิน นักเขียน และผู้ที่ชื่นชอบดวงดาวทั่วโลก
ข้อมูลน่ารู้เกี่ยวกับดาวซิริอุส
| คุณสมบัติ | ดาวซิริอุส |
|---|---|
| ระยะทางจากโลก | 8.6 ปีแสง |
| ประเภทดาวฤกษ์ | ดาวคู่ (A: ดาวฤกษ์สีขาว, B: ดาวแคระขาว) |
| มวล (เทียบกับดวงอาทิตย์) | A: 2.02, B: 0.98 |
| รัศมี (เทียบกับดวงอาทิตย์) | A: 1.71, B: 0.0084 |
| ความสว่าง (เทียบกับดวงอาทิตย์) | A: 25.4, B: 0.0025 |
- ดาวซิริอุส บี เป็นดาวแคระขาวที่มีมวลมากที่สุดเท่าที่รู้จักกันในปัจจุบัน
- ในปี 1844 นักดาราศาสตร์ Friedrich Bessel ได้ค้นพบว่าดาวซิริอุสเป็นระบบดาวคู่
จากการสังเกตการเคลื่อนที่ที่ผิดปกติของดาวซิริอุส เอ
- ชื่อ "ดาวโจร" ที่คนไทยใช้เรียกดาวซิริอุสนั้น
สันนิษฐานว่ามาจากการที่ดาวดวงนี้ปรากฏขึ้นในช่วงฤดูฝน
ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่โจรมักออกอาละวาด
#ดาวซิริอุส #Sirius #ดาราศาสตร์ #อวกาศ
บทความ
