รู้หรือไม่ว่าภายในร่างกายของเรานั้นมีกระบวนการมหัศจรรย์ที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา หนึ่งในนั้นคือการผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญที่ช่วยหล่อเลี้ยงชีวิต สิ่งมีชีวิตที่ซับซ้อนอย่างเรานั้นต้องการพลังงานมหาศาลในการดำรงอยู่ และพลังงานเหล่านั้นถูกส่งไปยังเซลล์ต่างๆ ทั่วร่างกายได้อย่างไร? คำตอบคือ "เซลล์เม็ดเลือดแดง" นักเดินทางตัวจิ๋วที่ทำหน้าที่ขนส่งออกซิเจนไปหล่อเลี้ยงเซลล์ทุกๆ เซลล์ และนำของเสียอย่างคาร์บอนไดออกไซด์กลับออกมา
ความน่าอัศจรรย์อย่างหนึ่งของกระบวนการนี้คือ ความรวดเร็วในการผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง โดยเฉลี่ยแล้ว ร่างกายของมนุษย์จะผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงใหม่ถึง 2 ล้านเซลล์ในทุกๆ วินาที ลองนึกภาพตามดูว่าใน 1 นาที 1 ชั่วโมง หรือ 1 วัน ร่างกายของเราผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงออกมามากมายมหาศาลขนาดไหน?
โรงงานผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง: ไขกระดูก
การผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง หรือที่เรียกว่า Erythropoiesis นั้น เกิดขึ้นภายในไขกระดูก ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อที่มีลักษณะนุ่มและยืดหยุ่น พบได้ในส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น กระดูกซี่โครง กระดูกสันหลัง และกระดูกเชิงกราน ภายในไขกระดูกนี้มีเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด (Hematopoietic stem cells) ซึ่งเป็นเสมือนเซลล์แม่ที่สามารถพัฒนาไปเป็นเซลล์เม็ดเลือดชนิดต่างๆ รวมถึงเซลล์เม็ดเลือดแดง
ฮอร์โมนควบคุม: EPO
แต่การผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงจำนวนมหาศาลขนาดนี้ ร่างกายของเรารู้ได้อย่างไรว่าต้องผลิตมากน้อยแค่ไหน? คำตอบคือ ร่างกายของเรามีระบบควบคุมที่ซับซ้อน โดยอาศัยฮอร์โมนที่ชื่อว่า Erythropoietin หรือ EPO ซึ่งส่วนใหญ่ผลิตจากไต
เมื่อไตของเรารับรู้ได้ว่าระดับออกซิเจนในเลือดต่ำเกินไป เช่น เมื่อเราออกกำลังกายอย่างหนัก หรืออยู่ในที่สูง ไตจะหลั่งฮอร์โมน EPO ออกมามากขึ้น ฮอร์โมน EPO นี้จะเดินทางไปยังไขกระดูก และกระตุ้นให้ไขกระดูกผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงเพิ่มขึ้น ทำให้ร่างกายของเรามีเซลล์เม็ดเลือดแดงเพียงพอต่อการขนส่งออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
อายุขัยและการกำจัด
แม้ว่าเซลล์เม็ดเลือดแดงจะมีจำนวนมากและผลิตขึ้นใหม่ตลอดเวลา แต่เซลล์เหล่านี้ก็มีอายุขัยจำกัด โดยเฉลี่ยแล้ว เซลล์เม็ดเลือดแดงหนึ่งเซลล์จะมีอายุประมาณ 120 วัน หลังจากนั้น เซลล์เม็ดเลือดแดงที่เสื่อมสภาพแล้วจะถูกส่งไปยังม้าม และตับ เพื่อทำลายและกำจัดออกไป ส่วนประกอบบางส่วนของเซลล์เม็ดเลือดแดงที่ถูกทำลาย เช่น ธาตุเหล็ก จะถูกนำกลับมารีไซเคิลเพื่อใช้ในการสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดงใหม่ต่อไป
ความสำคัญของเซลล์เม็ดเลือดแดง
เห็นได้ว่า เซลล์เม็ดเลือดแดงมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ การที่ร่างกายของเราสามารถผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงใหม่ได้อย่างต่อเนื่อง และมีระบบควบคุมการผลิตอย่างสมดุล เป็นสิ่งมหัศจรรย์ที่ธรรมชาติได้รังสรรค์ขึ้น
อย่างไรก็ตาม ภาวะบางอย่าง เช่น การขาดธาตุเหล็ก โรคโลหิตจาง หรือโรคที่เกี่ยวข้องกับไขกระดูก อาจส่งผลกระทบต่อการผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง ทำให้ร่างกายของเราขาดออกซิเจน ส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะต่างๆ และอาจนำไปสู่อาการเหนื่อยล้า อ่อนเพลีย หรือรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
ดังนั้น การดูแลสุขภาพ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และตรวจสุขภาพเป็นประจำ จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ร่างกายของเราผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงได้อย่างมีประสิทธิภาพ และดำรงชีวิตได้อย่างแข็งแรง
| อวัยวะ | หน้าที่ |
|---|---|
| ไขกระดูก | ผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง |
| ไต | ผลิตฮอร์โมน EPO |
| ม้ามและตับ | ทำลายเซลล์เม็ดเลือดแดงที่เสื่อมสภาพ |
#เซลล์เม็ดเลือดแดง #ร่างกายมนุษย์ #สุขภาพ #วิทยาศาสตร์
บทความ
