ไมเกรน ไม่ใช่แค่อาการปวดหัวธรรมดา แต่เป็นโรคทางระบบประสาทที่ซับซ้อน สร้างความทรมานให้กับผู้ป่วยทั่วโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทย จากข้อมูลของสมาคมโรคปวดศีรษ์แห่งประเทศไทย พบว่าคนไทยกว่า 15% ป่วยเป็นไมเกรน ซึ่งหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดไมเกรนคือ “การเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในสมอง”
สารเคมีในสมองกับบทบาทของไมเกรน
สมองของเรามีสารเคมีส่งสัญญาประสาท หรือ Neurotransmitters มากมาย ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานต่างๆ รวมถึงการรับรู้ความเจ็บปวด โดยสารเคมีที่เกี่ยวข้องกับไมเกรนที่สำคัญ ได้แก่:
- เซโรโทนิน (Serotonin): สารแห่งความสุข ที่มีส่วนช่วยควบคุมอารมณ์ ความอยากอาหาร และการนอนหลับ ระดับเซโรโทนินที่ลดลง พบว่าเป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดไมเกรนในผู้ป่วยบางราย
- กลูตาเมต (Glutamate): สารที่ช่วยในการเรียนรู้และความจำ แต่หากมีปริมาณมากเกินไป จะกระตุ้นเซลล์ประสาทมากเกิน ทำให้เกิดอาการปวด
- ซีจีอาร์พี (Calcitonin Gene-Related Peptide - CGRP): สารที่พบมากในเส้นประสาทบริเวณศีรษะและสมอง การศึกษาพบว่าระดับ CGRP เพิ่มสูงขึ้นในช่วงที่ปวดไมเกรน และการยับยั้งการทำงานของ CGRP ช่วยบรรเทาอาการปวดได้
ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงสารเคมีในสมอง
ปัจจัยที่ทำให้สารเคมีในสมองแปรปรวน และกระตุ้นให้เกิดไมเกรน มีหลากหลายปัจจัย ดังนี้
| ปัจจัย | ตัวอย่าง |
|---|---|
| พันธุกรรม | คนในครอบครัวมีประวัติเป็นไมเกรน |
| ฮอร์โมน | การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเอสโตรเจนในผู้หญิง เช่น ช่วงมีประจำเดือน ตั้งครรภ์ หรือวัยใกล้หมดประจำเดือน |
| สิ่งแวดล้อม | แสงแดดจ้า เสียงดัง กลิ่นฉุน การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ ความเครียด ความวิตกกังวล การอดนอน หรือพักผ่อนไม่เพียงพอ |
| อาหาร | อาหารแปรรูป อาหารที่มีผงชูรส แอลกอฮอล์ ช็อกโกแลต คาเฟอีนในชา กาแฟ |
| ยาบางชนิด | ยาคุมกำเนิด ยาขยายหลอดเลือด |
กลไกการเกิดไมเกรนจากการเปลี่ยนแปลงสารเคมีในสมอง
แม้จะยังไม่สามารถอธิบายกลไกการเกิดไมเกรนได้อย่างครบถ้วน แต่เชื่อว่าเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในสมอง ซึ่งส่งผลต่อการทำงานของเส้นประสาท โดยเฉพาะเส้นประสาทไตรเจมินัล (Trigeminal Nerve) ที่ควบคุมความรู้สึกบริเวณใบหน้าและศีรษะ
เมื่อระดับเซโรโทนินลดลง หรือ CGRP เพิ่มสูงขึ้น อาจกระตุ้นให้เกิดการอักเสบของเส้นประสาทไตรเจมินัล ปล่อยสารสื่อประสาทที่ทำให้หลอดเลือดขยายตัว เกิดการอักเสบรอบๆ เส้นประสาท ส่งผลให้เกิดอาการปวดตุบๆ รุนแรงบริเวณศีรษะ ซึ่งเป็นอาการปวดไมเกรน
ไมเกรน: อาการที่มากับความเจ็บปวด
อาการของไมเกรน แตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล บางรายมีอาการเตือนล่วงหน้า หรือ Aura ส่วนใหญ่มักมีอาการดังนี้:
- ปวดศีรษะข้างเดียว หรือสองข้าง ปวดตุบๆ รุนแรงจนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ไวต่อแสง เสียง กลิ่น
- มองเห็นแสงวูบวาบ เห็นภาพเบลอ
- รู้สึกชาบริเวณใบหน้า แขน หรือขา
- พูดคุดยาก
อาการมักรุนแรงต่อเนื่อง 4-72 ชั่วโมง บางรายอาจมีอาการนานถึง 1 สัปดาห์
การดูแลและรักษา
การดูแลตัวเองเบื้องต้น: เช่น นอนพักในห้องมืด เงียบสงสาน ประคบเย็นที่ศีรษะ ดื่มน้ำมากๆ หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นที่ทำให้อาการแย่ลง สามารถช่วยบรรเทาอาการปวดได้
การรักษาโดยแพทย์: แพทย์อาจให้ยาบรรเทาอาการปวด เช่น ยาแก้ปวด ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ หรือยาที่ออกฤทธิ์เฉพาะกับไมเกรน รวมถึงให้คำแนะนำในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เพื่อลดความถี่และความรุนแรงของไมเกรน
Fun Fact เกี่ยวกับไมเกรน
รู้หรือไม่ว่า ไมเกรน พบได้บ่อยในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และมักเริ่มมีอาการครั้งแรกในช่วงวัยรุ่น ถึงวัยทำงานตอนต้น
แม้ปัจจุบันยังไม่สามารถรักษาไมเกรนให้หายขาดได้ แต่ด้วยความก้าวหน้าทางการแพทย์ และการเข้าใจกลไกของโรคมากขึ้น ทำให้มีทางรักษาใหม่ๆ ที่มีประสิทธิภาพ ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถควบคุมอาการ และมีชีวิตใกล้เคียงปกติได้
** ข้อมูลจากสมาคมโรคปวดศีรษ์แห่งประเทศไทย **
#ไมเกรน #สารเคมีในสมอง #สุขภาพ #การดูแลตัวเอง
บทความ
