ในยุคดิจิทัลที่เทคโนโลยีสารสนเทศได้เข้ามาปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของมนุษย์อย่างก้าวกระโดด กระบวนการยุติธรรมเองก็ไม่อาจหลีกเลี่ยงผลกระทบจากกระแสการเปลี่ยนแปลงนี้ได้เช่นกัน หนึ่งในปรากฏการณ์ที่สะท้อนให้เห็นถึงการปรับตัวของกระบวนการยุติธรรมให้เข้ากับยุคสมัย คือ การผุดขึ้นของระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ ซึ่งกำลังได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้นในหลายประเทศทั่วโลก
ระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ หรือ e-Litigation เป็นการนำเอาเทคโนโลยีสารสนเทศมาประยุกต์ใช้ในกระบวนการยุติธรรม โดยเปิดโอกาสให้คู่ความสามารถดำเนินกระบวนการทางกฎหมายได้ผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์ ตั้งแต่การยื่นฟ้อง คัดค้าน ตลอดจนการไต่สวนพยาน ซึ่งช่วยลดข้อจำกัดด้านเวลาและสถานที่ อีกทั้งยังอำนวยความสะดวกให้แก่คู่ความ ไม่ต้องเสียเวลาเดินทางไปศาลด้วยตนเอง
ปัจจัยขับเคลื่อนการเติบโตของระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์
การเติบโตอย่างรวดเร็วของระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ เป็นผลมาจากปัจจัยหลายประการ อาทิเช่น
- การขยายตัวของอินเทอร์เน็ตและเทคโนโลยีดิจิทัล: ปัจจุบันประชากรโลกกว่า 4.9 พันล้านคน สามารถเข้าถึงอินเทอร์เน็ตได้ การเข้าถึงเทคโนโลยีที่เพิ่มขึ้นนี้เอง เป็นปัจจัยสำคัญที่เอื้อให้การฟ้องร้องคดีออนไลน์เป็นไปได้
- ความต้องการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมที่สะดวกรวดเร็ว: การฟ้องร้องคดีแบบดั้งเดิมนั้น ก่อให้เกิดความล่าช้า ยุ่งยาก ซับซ้อน และสิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายสูง ระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ จึงเป็นทางเลือกที่ตอบโจทย์ผู้คนที่ต้องการความสะดวก รวดเร็ว และประหยัดค่าใช้จ่ายมากกว่า
- สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19: การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 นับเป็นปัจจัยเร่งให้หลายประเทศทั่วโลก หันมาให้ความสำคัญกับการนำเทคโนโลยีมาปรับใช้ในกระบวนการยุติธรรมมากขึ้น รวมถึงการผลักดันระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ เพื่อลดความเสี่ยงในการแพร่ระบาดของโรค
ตัวอย่างประเทศที่ประสบความสำเร็จในการนำระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์มาใช้
| ประเทศ | ระบบ/แพลตฟอร์ม | จุดเด่น |
|---|---|---|
| สิงคโปร์ | Electronic Filing System (EFS) | ระบบยื่นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์สำหรับคดีแพ่งและคดีล้มละลาย |
| แ كندا | British Columbia Civil Resolution Tribunal (CRT) | ศาลออนไลน์สำหรับการระงับข้อพิพาททางแพ่งมูลค่าไม่เกิน 5,000 ดอลลาร์แ كندا |
| สหรัฐอเมริกา | PACER (Public Access to Court Electronic Records) | ระบบให้บริการข้อมูลคดีความของศาลรัฐบาลกลางสหรัฐอเมริกา |
ข้อท้าทายและประเด็นที่ต้องพิจารณา
แม้ว่าระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ จะมีข้อดีมากมาย แต่ก็ยังคงมีข้อท้าทายและประเด็นที่ต้องพิจารณาหลายประการ อาทิเช่น
- ความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล: การเข้าถึงเทคโนโลยีที่ไม่เท่าเทียมกันในสังคม อาจเป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมของประชาชนบางกลุ่ม
- ความปลอดภัยของข้อมูล: ระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ จำเป็นต้องมีระบบรักษาความปลอดภัยที่เข้มงวด เพื่อป้องกันการเข้าถึงข้อมูลที่มิชอบ
- การพัฒนาบุคลากร: จำเป็นต้องมีการพัฒนาความรู้ความสามารถของบุคลากรในกระบวนการยุติธรรม ให้สามารถใช้งานเทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ความโปร่งใสและตรวจสอบได้: ระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ ควรได้รับการออกแบบให้มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ประชาชน
บทสรุป
ระบบการฟ้องร้องคดีออนไลน์ ถือเป็นก้าวสำคัญของกระบวนการยุติธรรมในการปรับตัวให้เข้ากับยุคดิจิทัล อย่างไรก็ตาม การพัฒนาระบบให้มีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์สูงสุด และไม่ก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ำในสังคม จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี กฎหมาย และบุคลากรอย่างต่อเนื่อง
#eLitigation #กระบวนการยุติธรรม #เทคโนโลยี #ยุคดิจิทัล
บทความ
