พระพุทธศาสนา คือ ศาสนาที่สอนให้มนุษย์เข้าใจถึงสัจธรรมแห่งชีวิต ว่าด้วยเรื่องของความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ อันได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และ มรรค ซึ่งแก่นแท้ของคำสอนเหล่านี้ล้วนมุ่งเน้นให้มนุษย์หลุดพ้นจาก “ทุกข์” ซึ่งเป็นสภาวะที่ไม่น่าพึงปรารถนา อันมีสาเหตุมาจากกิเลสตัณหาที่ฝังรากลึกอยู่ในจิตใจ
กิเลสตัณหา เปรียบเสมือนเชื้อเพลิงที่คอยโหมกระพือให้เกิดความอยากได้ อยากมี อยากเป็น อย่างไม่สิ้นสุด เมื่อใดที่ความอยากเหล่านี้ไม่เป็นไปดั่งใจ ทุกข์ก็จะเกิดขึ้นเป็นเงาตามตัว
สามตัณหา รากฐานแห่งความทุกข์
พระพุทธศาสนาได้จำแนกกิเลสตัณหาออกเป็น 3 ประเภทหลัก ได้แก่
- กามตัณหา คือ ความทะยานอยากในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส อันเป็นสิ่งเร้าใจ เป็นความอยากที่เกี่ยวข้องกับความสุขทางเนื้อหนัง อายตนะภายนอก
- ภวตัณหา คือ ความทะยานอยากที่จะมี อยากจะเป็น อยากให้ได้มาซึ่งอำนาจ บริวาร เกียรติยศ สรรเสริญ ความสุขในลาภยศ สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นเครื่องผูกมัดให้จิตใจตกเป็นทาสของความอยาก
- วิภวตัณหา คือ ความทะยานอยากที่จะไม่เป็น ไม่อยากมี ไม่อยากเป็น เป็นความดิ้นรนขัดขืนต่อสิ่งที่ตนเองไม่ปรารถนา เป็นความอยากที่เกิดจากอคติ ความเกลียดชัง
ตัณหาทั้งสามประการนี้ เป็นเสมือนกับกับดักที่คอยดึงรั้งจิตใจของมนุษย์ ให้อยู่ในวังวนแห่งความทุกข์อย่างไม่รู้จบ
ตารางแสดงความสัมพันธ์ ระหว่าง กิเลสตัณหา กับ ความทุกข์
| กิเลสตัณหา | ความทุกข์ |
|---|---|
| อยากได้สิ่งของมีค่า ต้องการมีเงินมหาศาล (กามตัณหา) | ทุกข์ใจเมื่อไม่ได้ครอบครอง เกิดความโลภ อยากได้ของผู้อื่น |
| อยากได้ตำแหน่งหน้าที่การงานที่สูงส่ง (ภวตัณหา) | ทุกข์ใจเมื่อไม่ได้เลื่อนขั้น เกิดความริษยา อาฆาตพยาบาทผู้อื่น |
| ไม่อยากเจ็บป่วย ไม่อยากแก่ ไม่อยากตาย (วิภวตัณหา) | ทุกข์ใจเมื่อต้องเผชิญกับความเป็นจริงของชีวิต เกิดความกลัว หวาดผวา |
การหลุดพ้นจากกิเลสตัณหา
พระพุทธศาสนาชี้ทางแห่งการหลุดพ้นจากกิเลสตัณหาไว้ด้วยการดำเนินตามหลักธรรมอันประเสริฐ ซึ่งประกอบด้วยหลักปฏิบัติสำคัญ ดังนี้
- การเจริญสติ คือ การฝึกฝนจิตใจให้ตื่นรู้ มีสติอยู่กับปัจจุบัน ไม่ปล่อยให้อารมณ์ความรู้สึกต่างๆ เข้ามาครอบงำจิตใจ
- การปล่อยวาง คือ การไม่ยึดติดถือมั่นในสิ่งใดๆ ไม่ว่าจะเป็นลาภ ยศ สรรเสริญ สุข หรือแม้กระทั่งทุกข์
- การดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท คือ การใช้ชีวิตอย่างมีสติ รู้เท่าทันกิเลสตัณหาของตนเอง
การปฏิบัติตนตามหลักธรรมดังกล่าวอย่างเคร่งครัด จะนำพาซึ่งความสงบสุขอย่างแท้จริง และเป็นหนทางสู่การหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวงตามคำสอนของพระพุทธศาสนา
#พระพุทธศาสนา #กิเลสตัณหา #ความทุกข์ #การหลุดพ้น
บทความ
