รอยแยก: สถาปนิกผืนแผ่นดิน
ภูมิประเทศที่เราเห็นอยู่ทุกวันนี้ ไม่ว่าจะเป็นภูเขาสูงตระหง่าน หุบเขาลึก หรือที่ราบอันกว้างใหญ่ ล้วนเกิดจากกระบวนการทางธรณีวิทยาที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องยาวนานนับล้านปี หนึ่งในปรากฏการณ์ที่ทรงพลังและมีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนโฉมหน้าผืนแผ่นดินก็คือ "รอยแยก" รอยแยก คือรอยแตกในชั้นหินของเปลือกโลก ที่สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งบนบิฑและใต้ท้องทะเล บ้างก็เป็นเพียงรอยเล็ๆ บ้างก็ยาวหลายพันกิโลเมตร รอยแยกเหล่านี้เปรียบเสมือนรอยเย็บของโลก เกิดจากแรงมหาศาลภายในโลกที่ดัน บีบอัด และฉีกเปลือกโลกออกจากกัน
รอยแยกกับการกำเนิดภูเขา
เมื่อแผ่นเปลือกโลกสองแผ่นเคลื่อนที่เข้าชนกัน แรงกดดันมหาศาลจะทำให้ชั้นหินเกิดการโก่งตัว ผลักดันชั้นหินให้สูงขึ้นกลายเป็นเทือกเขา และในบริเวณที่แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่แยกออกจากกัน แมกม่าร้อนระอุจากภายในโลกจะไหลขึ้นมาตามรอยแยก ปะทุเป็นภูเขาไฟ และเย็นตัวลงกลายเป็นหินแข็ง เกิดเป็นพื้นดินใหม่ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือเทือกเขาหิมาลัย อันเกิดจากการชนกันของแผ่นเปลือกโลกอินเดียและแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย หรือบริเวณแนวภูเขาไฟกลางมหาสมุทรแอตแลนติก อันเกิดจากการแยกตัวของแผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือและแผ่นเปลือกโลกยูเรเซียรอยแยกกับการก่อเกิดหุบเขา
ไม่เพียงแต่สร้างสรรค์สิ่งก่อสร้างธรรมชาติขนาดมักษ์อย่างเทือกเขา รอยแยกยังเป็นต้นกำเนิดของหุบเขาลึกและแอ่งกระทะอีกด้วย เมื่อเกิดรอยแยกในพื้นที่หนึ่งๆ บริเวณนั้นจะอ่อนแอและง่ายต่อการสึกกร่อน ผุพัง จากปัจจัยต่างๆ เช่น น้ำ ลม และธารน้ำแข็ง ตัวอย่างเช่น หุบเขาริฟต์แวลลีย์ในแอฟริกาตะวันออก ที่เกิดจากการแยกตัวของแผ่นเปลือกโลกแอฟริกา นักวิทยาศาสตร์คาดการณ์ว่าในอนาคต บริเวณนี้อาจแยกตัวออกจากทวีปแอฟริกา กลายเป็นเกาะขนาดใหญ่อิทธิพลของรอยแยกต่อสิ่งแวดล้อม
รอยแยกไม่ได้เพียงแต่เปลี่ยนแปลงภูมิประเทศเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อสิ่งแวดล้อมในวงกว้าง ทั้งด้านบวกและด้านลบด้านบวก:
- แหล่งแร่ธาตุ: บริเวณรอยแยก มัธยสมุทร มักพบแหล่งน้ำร้อนใต้พิภพและแร่ธาตุอันมีค่ามากมาย
- ความหล่นานทางชีวภาพ: สภาพแวดล้อมที่แแตกต่างกันในบริเวณรอยแยก เอื้อต่อการก่อเกิดสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์ใหม่ๆ
ด้านลบ:
- ภัยพิบัติทางธรรมชาติ: รอยแยกเป็นสาเหตุของแผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด และสึนามิ
- การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ: ก๊าซเรือนกระจกจากภูเขาไฟในบริเวณรอยแยก ส่งผลกระทบต่อสภาพภูมิอากาศโลก
สรุป
รอยแยก เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่ทรงพลังและมีบทบาทสำคัญยิ่งยวดต่อการก่อกำเนิดภูมิประเทศอันหลากหลายบนโลกใบนี้ ทั้งภูเขา หุบเขา ที่ราบสูง แอ่งกระทะ ฯลฯ ล้วนมีต้นกำเนิดจากรอยแยกทั้งสิ้น นอกจากนี้ รอยแยกยังส่งผลต่อสิ่งแวดล้อมในวงกว้าง ทั้งด้านบวกและลบ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับรอยแยก จึงเป็นกุญแจสำคัญในการไขความลับของโลก และเตรียมรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต#รอยแยก #ธรณีวิทยา #ภูมิประเทศ #เปลือกโลก
บทความ
