พุทธศักราช หรือที่เรามักเรียกกันสั้นๆ ว่า พ.ศ. นั้น ถือเป็นระบบนับปีที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในประเทศไทย รวมถึงประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ศรีลังกา กัมพูชา ลาว และเมียนมา ซึ่งมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมอย่างลึกซึ้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสังคมที่นับถือศาสนาพุทธ
ความหมายของพุทธศักราช
พุทธศักราช หมายถึง ระบบการนับปีที่เริ่มต้นนับจากปีที่พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพาน โดยถือว่าปีที่พระพุทธเจ้าปรินิพพานเป็นปีที่ ๑ ซึ่งนักประวัติศาสตร์และนักโบราณคดีส่วนใหญ่ได้คำนวณตรงกันว่า พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานในราว 486 ปีก่อนคริสตกาล ดังนั้น ในปีปัจจุบันนี้ (ค.ศ. 2023) จึงตรงกับ พ.ศ. 2566
ที่มาของพุทธศักราช
การกำหนดให้มีพุทธศักราชนั้น ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าเริ่มต้นในสมัยใด แต่จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ พบว่ามีการใช้พุทธศักราชอย่างเป็นทางการครั้งแรกในสมัยพระเจ้ากนิษกะ พระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์กุษาณะ ผู้ครองอินเดียตอนเหนือในช่วงพุทธศตวรรษที่ 2 โดยพระองค์ทรงให้รวบรวมคณะสงฆ์จัดทำคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาเป็นภาษาสันสกฤต และกำหนดให้ใช้นับปีตามพุทธศักราช ซึ่งต่อมาได้แพร่หลายเข้ามาสู่ดินแดนสุวรรณภูมิพร้อมกับการเผยแผ่พระพุทธศาสนา
พุทธศักราชในประเทศไทย
สำหรับในประเทศไทยนั้น เริ่มใช้พุทธศักราชอย่างเป็นทางการในสมัยสุโขทัย โดยปรากฏหลักฐานชัดเจนในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงหลักที่ ๑ ซึ่งจารึกขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๑๘๓๕ โดยในศิลาจารึกดังกล่าวได้ระบุถึงปีที่พ่อขุนรามคำแหงทรงประดิษฐ์อักษรไทย และเหตุการณ์สำคัญต่างๆ ในสมัยสุโขทัยโดยนับปีตามพุทธศักราช
ต่อมาในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ได้ทรงประกาศให้ใช้อัตราศักราชแบบใหม่ โดยให้เพิ่มปีพุทธศักราชขึ้นอีก ๑ ปี เพื่อให้สอดคล้องกับการคำนวณของประเทศอินเดีย ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของพระพุทธศาสนา โดยเริ่มใช้ในวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๕๕ เป็นต้นมา
ความสำคัญของพุทธศักราช
พุทธศักราช นอกจากจะเป็นระบบนับปีที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในประเทศไทยแล้ว ยังมีความสำคัญในแง่มุมต่างๆ ดังนี้
- ด้านศาสนา : พุทธศักราชเป็นเครื่องเตือนใจให้พุทธศาสนิกชนรำลึกถึงพระพุทธเจ้า
- ด้านประวัติศาสตร์ : พุทธศักราชเป็นเครื่องมือสำคัญในการศึกษาประวัติศาสตร์ของไทย
- ด้านวัฒนธรรม : พุทธศักราชเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมและประเพณีไทย
จะเห็นได้ว่า พุทธศักราช มีความสำคัญทั้งในด้านศาสนา ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมไทย เป็นสัญลักษณ์ที่แสดงถึงความเป็นชาติไทย และเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของคนไทยมาอย่างยาวนาน
#พุทธศักราช #ประวัติศาสตร์ไทย #วัฒนธรรมไทย #ศาสนาพุทธ
บทความ
